ακρωτήρι

I

Πεδινός οικισμός (υψόμ. 120 μ., 450 κάτ.) της Σαντορίνης. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Θήρας του νομού Κυκλάδων. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού. Στην περιοχή, από ανασκαφές που άρχισαν το 1967 και συνεχίζονται ακόμη, ανακαλύφθηκε κάτω από στρώμα ηφαιστειακής λάβας ολόκληρη πόλη. Αποκαλύφθηκαν σπίτια και άλλα διώροφα χτίσματα, με θαυμάσιες τοιχογραφίες, αγγεία, σκεύη κ.ά. Η αρχαία πόλη καταστράφηκε από σεισμό το 1500 π.Χ.

Χαρακτηριστικό ανάγλυφο από τις αρχαιότητες που ανακαλύφθηκαν στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης.

II

Χερσόνησος της βορειοδυτικής Κρήτης. Το Α. χωρίζει τα λιμάνια Χανίων και Σούδας. Στο μέσο του Α. εκτείνεται οροπέδιο, το ψηλότερο σημείο του οποίου είναι 535 μ. (κορυφή Σκλόπα). Στη θέση Προφήτης Ηλίας, στα Φρούδια του Α. βρίσκεται ο τάφος των Βενιζέλων, τόπος προσκυνήματος πολλών επισκεπτών.

Ιστορία. Το Α. συνδέεται με τους αγώνες των Κρητών εναντίον των Τούρκων και ιδιαίτερα με την επανάσταση του 1897. Το 1822 Κρήτες αγωνιστές επιτέθηκαν στους Τούρκους που βρίσκονταν στο Α. και τους υποχρέωσαν να καταφύγουν στα Χανιά.

Το 1897 μετά την πυρπόληση των χριστιανικών συνοικιών των Χανίων από τους Τούρκους, οι Κρήτες στη συνέλευση της Χαλέπας, κήρυξαν την επανάσταση και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Ο Τιμ. Βάσσος, επικεφαλής ελληνικού στρατού, αποβιβάστηκε την 1η Φεβρουαρίου 1897 στο Κολυμπάρι. Κρήτες οπλοφόροι κατέλαβαν στρατηγική θέση στα Φρούδια του Α. και ύψωσαν την ελληνική σημαία. Στη θέση αυτή συγκεντρώθηκαν αγωνιστές από τις γειτονικές περιοχές (ανάμεσά τους και ο Ελ. Βενιζέλος). Στο μεταξύ, στο στρατόπεδο του Α. Σήφακα στις Κορακιές έφτασαν εθελοντές από όλα τα σημεία της Κρήτης και από την Ελλάδα. Η δύναμη του εθελοντικού στρατού έφτασε τους 500 άντρες. Συστήθηκε τότε επιτροπή (Επιτροπή στρατοπέδου Α.) που, με μηνύματα στις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, διατύπωσε τους σκοπούς της και ζητούσε υποστήριξη. Στις 9 Φεβρουαρίου 1897, ενώ είχε γενικευθεί η σύρραξη μεταξύ Κρητών και Τούρκων, ο στόλος των Μεγάλων Δυνάμεων που βρισκόταν έξω από το λιμάνι των Χανίων, με εντολή του Ιταλού ναυάρχου Κανεβάρο, άρχισε να κανονιοβολεί το Α. για να διαλύσει τους επαναστάτες. Η Επιτροπή διαμαρτυρήθηκε έντονα στις Δυνάμεις και στις 28 Ιουλίου 1897, η επαναστατική συνέλευση συγκρότησε επαναστατική κυβέρνηση (μέλη: Ι. Σφακιανάκης, Ελ. Βενιζέλος, Ν. Γιαμαλάκης, Κ. Μυλωνογιάννης, Εμμ. Ζαχαράκης και Α. Χατζιδάκις).

Στη διάρκεια τουΒ’ Παγκοσμίου πολέμου εγκαταστάθηκε στο Α. αγγλική πολεμική διοίκηση με σκοπό να οργανώσει την άμυνα της Κρήτης (Νοέμβριος 1940).

Οι τάφοι του Ελευθέριου και του Σοφοκλή Βενιζέλου στο Ακρωτήρι.

III

Τοπωνύμια του ελλαδικού χώρου.

1. Α. Αμοργού. Στενός όρμος στηβορειοδυτική παραλία του νησιού. Μπροστά στο στόμιό του βρίσκεται το μικρό νησί Πεταλίδι. Με την ονομασία Α. αναφέρεται και ακρωτήριο στα Δ της Αμοργού.

2. Α. Θήρας. Ακρωτήριο μήκους περ. 6 χλμ. με απόκρημνες ακτές. Έχει φάρο φωτοβολίας 45 χλμ.

3. Α. Καλύμνου. Το βορειότερο ακρωτήριο της Καλύμνου. Ο πορθμός Διαπόρι το χωρίζει από το μικρό νησί Κάλπη.

4. Α. Κέρκυρας. Ακρωτήριο στα δυτικά παραλία του νησιού, που λέγεται και Κοστέρι.

5. Α. Κεφαλονιάς. Ακρωτήριο στα ΝΔ της Κεφαλονιάς. Κοντάτου βρίσκονται τα μικρά νησιά Βαρδιάνοι.

6. Α. Μήλου. Ακρωτήριο στη δυτική πλευρά του νησιού.

7. Α. Σαμοθράκη. Ακρωτήριο στη δυτική ακτή του νησιού. Στη βόρεια παραλία του βρίσκεται το χωριό Καμαριώτισσα.

8. Α. Τήνου. Μικρό ακρωτήριο στη νότια ακτή του νησιού.

* * *

το

βλ. ακρωτήριο.